Bắt đầu từ năm học 2024-2025 tới đây, toàn bộ học sinh (HS) khối lớp 5 trên toàn quốc sẽ được áp dụng sách giáo khoa mới. Thời điểm này, các nhà xuất bản cũng đã gửi tới thầy cô và phụ huynh lựa chọn trước khi đưa vào giảng dạy.
Từ khi con học lớp 1 cho đến lớp 5, chị Nguyễn Thanh Xuân (phường Vĩnh Phúc, quận Ba Đình, Hà Nội) ngày nào cũng theo dõi bài học của con vào mỗi buổi tối ở nhà.
Bộ sách với đề tài học liệu phong phú
Chị Xuân chia sẻ, mỗi chủ đề gồm một số chủ điểm đặt học sinh vào những môi trường giao tiếp cụ thể để mở rộng vốn từ, rèn luyện các kỹ năng ngôn ngữ, đồng thời mở rộng vốn sống, rèn luyện kĩ năng sống và bồi dưỡng các phẩm chất mà Chương trình GDPT 2018 đã quy định. Mỗi chủ điểm đóng vai trò một bài học chính, được học trong 2 tuần. Ngoài 15 bài học chính, sách còn có 4 bài ôn tập giữa và cuối mỗi học kỳ.
Theo đó, SGK Tiếng Việt 5 bộ Cánh Diều gồm 2 tập, tập 1: 148 trang, tập 2: 132 trang. Sách được thiết kế theo 4 chủ đề (Măng non, Cộng đồng, Đất nước, Ngôi nhà chung). Đúng với triết lí “Mang bài học vào cuộc sống – Đưa cuộc sống vào bài học”.
Chị Xuân cho biết, bộ SGK Tiếng Việt lớp 5 khác với SGK ở các lớp dưới, bài ôn tập cuối học kì II sách Tiếng Việt 5 sẽ giúp HS hệ thống hoá kiến thức, kĩ năng đã được học trong toàn cấp tiểu học dưới hình thức các bài tập thực hành.
Mỗi bài học chính trong sách Tiếng Việt 5 là một đơn vị trọn vẹn về nội dung tức là phản ánh một chủ điểm, trọn vẹn về các hoạt động học tập (đọc, viết, nói và nghe). Cấu trúc bài học trong sách phù hợp với quy trình hoạt động: Chia sẻ (Khởi động) – Khám phá – Luyện tập – Vận dụng – Tự đánh giá. Trong mỗi bài học, các hoạt động đọc, viết, nói và nghe được bố trí xen kẽ, luân phiên cho phù hợp với tâm lý tiếp nhận của HS và điều kiện dạy, học thực tế.
Anh Nguyễn Văn Hiền (huyện Hiệp Hoà, tỉnh Bắc Giang) đánh giá, chủ điểm của bộ sách được xây dựng trên cơ sở 4 chủ đề để đảm bảo tính hệ thống, phát triển của SGK Tiếng Việt tiểu học; đáp ứng nhu cầu giáo dục toàn diện phẩm chất, năng lực cho học sinh. Ngoài ra, SGK mới thực hiện dạy học phân hóa, sách có nhiều bài tập được lựa chọn.
“Lần đầu tiên tôi thấy một bộ SGK Tiếng Việt được thiết kế có “phần cứng” và “phần mềm”. Trong đó, phần cứng là yêu cầu học sinh cả nước phải đạt được; với phần mềm, thầy cô có thể giảm bớt các hoạt động, thời gian để bù cho vùng học sinh khó khăn như miền núi, vùng sâu, vùng xa”, anh Hiền nhấn mạnh.
Tra từ điển trong tiếng Việt
GS.TS Nguyễn Minh Thuyết, Tổng Chủ biên SGK Tiếng Việt lớp 5 bộ Cánh Diều cho biết, theo quy định của chương trình, HS lớp 5 sẽ học cách viết một số đoạn văn như: giới thiệu một nhân vật trong một câu chuyện hoặc bộ phim, vở kịch thiếu nhi, bày tỏ tình cảm, cảm xúc về một câu chuyện, bài thơ hoặc một sự việc…
Trình tự dạy các bài viết được bố trí phù hợp với tâm lý tiếp nhận của HS và logic của hệ thống bài học. Ví dụ, sách dạy tả người ở học kì I, tả phong cảnh ở học kì II vì trong phong cảnh có cả hoạt động của con người. Dạy tả người ở học kì I cũng là để tiếp nối lô gích từ lớp 4: tả cây cối ở học kì I, tả con vật (khác với cây cối, có hoạt động, tính tình) ở học kì II.
SGK bố trí thời lượng học mỗi kiểu bài viết tuỳ theo độ khó của kiểu bài. Ví dụ, sách dạy viết bài văn tả phong cảnh trong 9 tiết, lần lượt hướng dẫn HS tìm hiểu cấu tạo bài; cách quan sát; thực hành quan sát; cách tìm ý và lập dàn ý; cách mở bài; cách kết bài; cách viết một đoạn thân bài; thực hành viết toàn bài; và kết thúc bằng tiết trả bài.
Để HS nắm chắc cách viết, trong 9 tiết học này, sách tập trung vào một đề bài mà học sinh đã chọn hoặc một ngữ liệu đã quen để học sinh hiểu thật kĩ cách viết; đến bước luyện tập mới mở rộng sang đề bài khác hoặc ngữ liệu khác.
Về các bài nói và nghe, mỗi bài học chính trong SGK có 2 tiết luyện nói và nghe. Ở tiết học đầu tiên, HS được hướng dẫn trao đổi về một vấn đề liên quan đến chủ điểm của bài học theo gợi ý trong SGK. Ở tiết học thứ 2, HS giới thiệu và trao đổi về những câu chuyện (hoặc bài thơ, bài báo, vở kịch) các em đã đọc ở nhà về chủ điểm đó. Hai tiết trao đổi này vừa giúp HS khắc sâu chủ điểm vừa bồi dưỡng kĩ năng nói và nghe cho các em; đồng thời cũng tạo điều kiện để các em được báo cáo kết quả đọc mở rộng ở nhà.
Với các bài từ ngữ – ngữ pháp (luyện từ và câu), theo quy định của chương trình, HS lớp 5 sẽ tiếp tục học cách tra từ điển và các nội dung khác: từ đồng nghĩa và từ đa nghĩa; đại từ và kết từ; dấu gạch ngang; quy tắc viết tên riêng nước ngoài; câu đơn và câu ghép; các biện pháp liên kết câu; các biện pháp tu từ – viết hoa để thể hiện sự tôn trọng đặc biệt và điệp từ, điệp ngữ.
“Tra từ điển là một nội dung thiết thực, lần đầu tiên được dạy trong SGK Tiếng Việt tiểu học và cũng là lần đầu tiên được dạy trong SGK Ngữ văn – Tiếng Việt phổ thông nói chung. Ở lớp 4, HS đã được học cách tra từ điển tiếng Việt để tìm hiểu nghĩa của từ.
Đến lớp 5, bên cạnh việc tiếp tục hướng dẫn HS rèn luyện kĩ năng tra từ điển để tìm hiểu nghĩa của từ, SGK còn dạy các em cách tra một số từ điển thông dụng để tìm các từ đồng nghĩa; hiểu các thành ngữ, tục ngữ phổ biến; tìm hiểu về những nhân vật lịch sử được dạy trong SGK hoặc được đặt tên cho đường phố, trường học; tìm hiểu các thông tin khác về khoa học và đời sống;…”, GS.TS Nguyễn Minh Thuyết lý giải.
GS.TS Nguyễn Minh Thuyết cho biết thêm, SGK Tiếng Việt 5 cũng dạy HS cách tra cứu những kiến thức này trên mạng Internet. Đồng thời, đơn vị làm sách Cánh Diều còn tổ chức biên soạn Sổ tay từ ngữ Tiếng Việt 5, Sổ tay kiến thức Tiếng Việt 5 để HS có công cụ tra cứu phù hợp với điều kiện của HS tiểu học.
Đáng nói, trong bộ sách SGK Tiếng Việt lớp 5 Cánh Diều sẽ có thêm Góc sáng tạo. Đây là phương pháp dạy học vừa giúp HS tổng kết, vận dụng những điều đã học sau mỗi bài học (chủ điểm) vừa khuyến khích sự sáng tạo ở các em.